Vergide Uzlaşma Nasıl Yapılır?

Uzlaşma, “vergi yükümlüsü ya da ceza sorum­lusu ile vergi idaresi arasında, vergi veya ceza ne­deniyle ortaya çıkan uyuşmazlıkları yargı yoluna gidilmeksizin çözümleyen bir anlaşmadır”.

Uzlaşma, tarhiyat öncesi ve tarhiyat sonrası ol­mak üzere iki şekilde gerçekleştirilir.

Tarhiyat Öncesi Uzlaşma

Tarhiyat öncesi uzlaşma, tarhiyat aşamasın­dan önce, idare ile yükümlü veya ceza muhatabı arasında tarh edilecek vergi ve kesilecek cezalarda uzlaşılmasıdır. Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı vergi dairelerince tarh edilecek vergiler ile vergi zi- yaı cezası tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamındadır. Kaçakçılık cezası ile kaçakçılık fiilleriyle işlenmiş vergi ziyaı cezası uzlaşma kapsamı dışındadır.

Uzlaşma isteği, vergi incelemesinin başladığı andan itibaren, inceleme tutanağının imzalandığı tarihe kadar yapılabilir. Bizzat yükümlü tarafından istenebileceği gibi, vekili tarafından da istenebilir. Küçük ve kısıtlılarda ise bunların kanuni temsilcile­ri uzlaşma talebinde bulunabilir. Bir taahhüdü içer­memesi şartı ile inceleme elemanı da yükümlüye uzlaşmaya gidebileceğini hatırlatabilir. Bu durumda 15 gün içerisinde uzlaşma talebinde bulunulabilir.

Vergi müfettişlerince, grup başkanlıkları bulu­nan yerlerde yapılan vergi incelemeleri için oluştu­rulacak uzlaşma komisyonu, başkanlıkça belirlene­cek biri başkan olmak üzere üç vergi müfettişinden oluşur. Vergi incelemesini yapan müfettiş uzlaşma komisyonuna katılamaz.

Vergi müfettişlerinin geçici çalışma yerlerinde yapılan incelemelerde komisyon; ekip başkanının başkanlığında, başkan dâhil üç vergi müfettişinden oluşur. Komisyonun üç vergi müfettişinden oluş­masının mümkün olmadığı hâllerde komisyon, iki vergi müfettişi ile ilgili vergi dairesi müdüründen (bağlı vergi dairelerinde malmüdürü) oluşur.

İncelemeye yetkili diğer memurlarca yapılacak vergi incelemelerinde komisyonların oluşumu ise şöyledir.

Vergi dairesi başkanlığı kurulan yerlerde, ince­lemeye yetkili diğer memurlarca yapılan vergi in­celemelerinde komisyon; vergi dairesi başkanı veya vekil tayin edeceği grup müdürünün başkanlığın­da, vergi dairesi başkanı tarafından belirlenen mü­dürler ve/veya vergi dairesi müdürlerinden oluşur.

Vergi dairesi başkanlığı kurulmayan yerlerde, incelemeye yetkili diğer memurlarca yapılan ince­lemelerde komisyon; defterdarın veya vekil tayin edeceği defterdar yardımcısının başkanlığında, il­gili vergi dairesi müdürü ile gelir müdürlüğü göre­vini ifa eden müdürden oluşur. İncelemeyi yapanın ilgili vergi dairesi müdürü olması hâlinde defterdar, ilgili vergi dairesi müdürü yerine bir başka vergi da­iresi müdürünü komisyon üyesi olarak belirler.

Bölgesel uzlaşma komisyonlarının oluşumu ise şöyledir. Başkanlık, gerek gördüğü hâllerde uzlaş­mayı bölgesel düzeyde yaptırabilir. Bölgesel dü­zeyde yapılacak uzlaşmalarda, komisyon üyeleri başkanlıkça veya yetki verilmesi hâlinde ilgili grup başkanlığınca belirlenir. (Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliği, RG, T 31.10.2011. S 28101.)

Uzlaşma komisyonları, üyelerin tamamının ka­tılması ile toplanırlar ve karar verirler. İncelemeye tabi tutulan yükümlüler incelemenin başlangıcın­dan, inceleme ile ilgili son tutanağın düzenlenme­sine kadar geçen süre içerisinde her zaman uzlaşma isteğinde bulunabilirler.

Tarhiyat öncesi uzlaşma ile ilgili talepler, vergi incelemesini yapan inceleme elemanları tarafından incelendikten sonra, uzlaşma komisyonu uzlaşma gününü ve saatini belirleyip ve uzlaşma gününden en az 15 gün önce yükümlüye bildirmeli veya ince­leme tutanağına yazmalıdır.

Belirlenen gün ve saatte yükümlü veya vekili­nin katılımı ile toplanan uzlaşma komisyonunun konuyu tartışması ve uzlaşma sağlandığı takdirde durumu bir tutanakla tespit etmesi gerekir. Bu tutanak, komisyon başkan ve üyeleri ile yükümlü veya vekili tarafından imzalanır. Bu tutanağın bir nüshası ilgiliye derhal verilir. Bir nüshası da 3 gün içerisinde, rapor ve ekleriyle birlikte ilgili vergi da­iresine gönderilir.

Uzlaşma komisyonun düzenleyeceği uzlaşma tutanakları kesindir ve gereği vergi daireleri tara­fından yerine getirilir. Üzerinde uzlaşılan veya tu­tanakla tespit edilen hususlar hakkında dava açıla­maz ve hiçbir mercie şikâyette bulunulamaz.

Uzlaşma konusu yapılan vergi ve cezada uzlaşma vaki olduğu takdirde, uzlaşma tutanağı düzenlenir ve derhal ilgili vergi dairesine intikal ettirilir. Bu tu­tanak tahakkuk fişi yerine geçer. Uzlaşma tutanağı vergi ve cezaların ödeme zamanlarından önce ilgi­liye tebliğ edilmiş ise kanuni ödeme zamanlarında; ödeme zamanları kısmen veya tamamen geçtikten sonra ilgiliye tebliğ edilmiş ise ödeme süreleri geç­miş olanlar uzlaşma tutanağının tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenir.

Tarhiyat Sonrası Uzlaşma

Tarhiyat sonrası uzlaşma, Maliye Bakanlığına bağlı vergi dairelerinin tarha yetkili olduğu Vergi Usul Kanunu kapsamındaki vergilerin tarhı ile ver­gi zıyaı cezası kesildikten sonra, (kaçakçılık fiille­riyle işlenen vergi zıyaı cezası hariç olmak üzere) Vergi Usul Kanunu’nda belirtilen nedenlere dayalı olarak verilen vergi ve cezaların uzlaşma komisyo­nunda karşılıklı görüşülerek uyuşmazlığın kısmen veya tamamen sona erdirilmesidir.

Tarhiyat Sonrası Uzlaşmanın Kapsamı; Tarha yetkili idare açılışından kapsama alanı içerisinde yer alan mali yükümlülükler, Maliye Bakanlığına bağlı vergi dairelerinin tarha yetkili olduğu mali yükümlülüklerdir. Bunlar hangileridir diye sayma yerine, hangileri değildir diye bakmak daha doğru olacaktır. Bunlar, gümrük idareleri ve yerel idareler kapsamında yer alan belediye, il özel daireleri ile köylere ait mali yükümlülüklerdir.

Tarhiyat sonrası uzlaşma kapsamındaki ceza, sadece vergi zıyaı cezasıdır. Vergi zıyaı, kaçakçılık fiilleriyle işlenmiş ise, kesilecek vergi zıyaı uzlaşma kapsamı dışındadır.

Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Komisyonları; Vergi Dairesi Uzlaşma Komisyonları: Vergi dairesi mü­dürü başkanlığında bir müdür yardımcısı, bir gelir uzmanı veya şeften oluşur.

Defterdarlık Uzlaşma Komisyonları: Defter­dar, komisyonun başkanıdır, kendisi bulunmadığı hâllerde vekâlet vereceği defterdar yardımcısının başkanlığında, gelir müdürü ve vergi dairesi mü­düründen oluşur.

Vergi Dairesi Başkanlığı Uzlaşma Komisyonu: Vergi Dairesi Başkanı, komisyonun başkanıdır. Eğer kendisi katılmıyorsa vekâlet vereceği grup müdürünün başkanlığında toplanır. Vergi dairesi başkanınca belirlenen grup müdürleri veya müdür ile vergi dairesi müdüründen oluşur.

Vergi Daireleri Koordinasyon Uzlaşma Komisyo­nu: Gelir idare başkan yardımcısı veya gelir idare­si daire başkanlarından birinin veya birinci hukuk müşavirinin başkanlığında kurulur. Grup başkanla- rı ve/veya müdürlerinden oluşan iki üyeden oluşur.

Merkezi Uzlaşma Komisyonu: Gelir idaresi baş­kanı, komisyonun başkanlığını yürütür. Gelir ida­resi başkan yardımcısı, gelir idaresi başkanından oluşur.

Uzlaşma İstemi ve Süresi; Uzlaşma istemi, yü­kümlü tarafından uzlaşma komisyonuna bizzat yazılı başvurmayı gerektirir. Dilekçenin taahhüt­lü olarak posta ile gönderilmesi de mümkündür. Buradan çıkan sonuç, tarhiyat sonrası uzlaşmada sözlü başvuru söz konusu değildir. Uzlaşma, res­mi vekâleti haiz vekil aracılığı ile de talep edilebi­lir. Vergi yükümlüsünün küçük veya kısıtlı olması hâlinde, uzlaşma istemi kanuni temsilcisi olan veli veya vasiler aracılığı ile yapılabilir.

Uzlaşma dilekçesi, yükümlünün bağlı bulundu­ğu vergi dairesi veya uzlaşmaya yetkili komisyonla­rın sekretarya hizmetleri yürütmekle görevli birine verilir.

Uzlaşma başvuru süresi 30 gündür. Sürenin baş­langıcı, vergi veya ceza ihbarnamesinin yükümlüye tebliğ edildiği tarihi izleyen günden itibaren başlar.

Uzlaşma sekretaryası, görüşmenin tarih, yer ve saatini, görüşme tarihinden en az 15 gün önce yü­kümlüye veya vekiline bildirmesi gerekir. Yüküm­lünün istemi hâlinde 15 günlük süreye bağlı kalın­maksızın daha önceki bir tarih de uzlaşma tarihi olarak belirlenebilir.

Uzlaşmanın Sonuçları; Uzlaşmanın sağlanması, uzlaşmadan beklenen sonuçların gerçekleşmesi adına tarafların toplanmasını gerektirir. Belirtilen yer, gün ve saatte komisyon üyeleri ve yükümlü toplanırlar.

Uzlaşmanın olumlu sonuçlanmasında, yükümlü ve üyeler konuyu tartışır ve ödenmesi gereken ver­gi veya cezada anlaşmışlar ise tutanak tutulur. Bu tutanak başkan ve üyeler ile yükümlü tarafından imzalanır. Tutanak üç nüsha olarak düzenlenir. Bir nüshası yükümlüye verilir, bir nüshası da gereğinin yapılması için 3 gün içerisinde vergi dairesine gön­derilir. Bir nüsha da komisyon dosyasında saklanır.

Uzlaşma komisyonlarının uzlaşma tutanakları kesindir. Yapılan idari işlemin de kesinleşmesi so­nucunu doğurur. İdarenin işlemi, komisyon üyeleri ile yükümlü kabul edilmiş olur. Uzlaşılan tutarlar üzerinden kanuni süreleri geçmemiş ise bu süreler içerisinde, süreleri geçmiş ise tutanağın tebliğ tari­hinden itibaren bir ay içinde ödenmesi gerekir.

Uzlaşma Sağlanmaması ve Sonuçları; Uzlaşma sağlanmaması, yönetmelikte “uzlaşmanın temin edilemediği” ve “uzlaşmanın vaki olmadığı” kav­ramları ile ifade edilmektedir.

Uzlaşmanın temin edilmemesi şu hâllerde ger­çekleşmektedir:

Yükümlü veya vekilinin uzlaşma komisyonu­nun davetine katılmaması, yani belirtilen yer, gün ve saatte uzlaşma mahalline gelmemesi, komisyon toplantısına katılmasına rağmen tutanağı imzala­maması, uzlaşma tutanağını ihtirazi kayıt (çekince) koyarak imzalamak istemesidir. Bu üç hâlde uzlaş­manın temin edilmediği sonucuna varılır.

Uzlaşmanın temin edilmemesi sonucunda, yü­kümlü tekrar uzlaşma isteminde bulunamaz.

Belediye Gelirleri; 1 nu. uzlaşma tebliği ile be­lediyelerin uzlaşabilecekleri vergi, resim ve harçlar ayrı ayrı gösterilmiştir.

Emlak vergisi uyarınca tahsil edilen bina ve ara­zi vergileri, Belediye Gelirleri Kanunu gereğince tahsilatı belediyeler tarafından yapılan vergilerdir.

Uzlaşma İstemi ve Süresi; Uzlaşma istemi, yetkili uzlaşma komisyonu başkanlığına dilekçe ile yapılır. Yükümlü kanuni ehliyete sahip ise başvuru bizzat kendisi tarafından yapılmalıdır.

Uzlaşma, tarh edilen vergi ve ceza ihbarnamesi­nin tebliğ edildiği tarihi izleyen günden itibaren 30 gün içerisinde istenebilir.

Uzlaşmanın Sağlanması ve Sonuçları; Uzlaşma günü yükümlünün komisyona gelmesiyle birlikte uzlaşma görüşmelerine başlanır. Yükümlü, uzlaşma görüşmelerine, bağlı bulunduğu meslek odasından bir temsilci veya serbest muhasebeci ve mali müşa­virler odasından bir meslek mensubu getirebilir. Bu kişiler uzlaşma tutanaklarına imza atamazlar. Sade­ce görüşlerini açıklamak üzere katılabilirler.

Görüşmeler sonucunda taraflar anlaşmış ise bu durum bir tutanakla tespit edilir. Tutanakta yü­kümlü kimlik bilgileri, komisyon üyeleri, üzerinde uzlaşılan vergi ve ceza miktarı, bağlı bulunduğu vergi dairesi bilgileri yer alır. Yükümlü ve komisyon üyeleri tutanağa imza koyarlar. Böylece uyuşmazlık sonuçlandırılmış olur. Mükellef uzlaşılan tutarları kanuni süresi içinde öder. Süreler geçmiş ise tutana­ğın tebliğ tarihinden itibaren bir ay içerisinde öder. Uzlaşmanın sağlanamamasının sonuçları şun­lardır; İl özel idaresi ve belediye açısından bakıldı­ğında, tarh ve tebliğ edilmiş vergi ve cezanın tahsi­lat işlemlerine başlanılmasıdır. Bu aşamada koruma önlemleri ve haciz işlemlerine başlanabilecektir.